آیا می دانید نکات طراحی پرسشنامه چیست؟ شاید باورتان نشود. اما این که بخواهیم پرسشنامه آنلاین یا حتی پرسشنامه کاغذی طراحی کنیم، کاری سر خود و بی قید و قانون نیست. نمی دانم شما برای آگاهی از این قوانین چقدر سختی کشیده اید. اما زمانی که من به خاطر بی توجهی به این نکات و قوانین، مجبور شدم کاری که سه ماه از عمرم را برایش گذاشته بودم، مجددا از اول انجام دهم! دنیا در پیش چشمانم تیره و تار گشت.
به همین دلیل برای اینکه دیگر مجبور به دوباره کاری نشوم، تحقیقی مفصل در مورد نکات طراحی پرسشنامه انجام دادم. اگر شما هم می خواهید در آینده این بلا به سرتان نیاید، خواندن این مقاله را به شما اکیدا توصیه می کنم. زیرا می دانم برای شما این مقاله بسیار مفید و کارآمد خواهد بود.
در هر طراحی پرسشنامه یک سری اصول و قواعد وجود دارند که رعایت آن ها باعث میشود، اولا زحمت بیهوده نکشید و دوما اطلاعاتی که از پرسشنامه به دست می آورید، ارزش بیشتری داشته و یک پرسشنامه استاندارد به دست کاربران بدهید. چنانچه هنوز در انتخاب بین پرسشنامه آنلاین و یا پرسشنامه کاغذی دو به شک هستید و انتخابی انجام ندادید، پیشنهاد می کنم محتوای ما را در مورد مزایای استفاده از پرسشنامه آنلاین را مطالعه کنید. حال در ادامه این مقاله میخواهیم بدون هیچ حرف اضافه ای، مستقیم برویم سر اصل مطلب و 2 نکته طلایی و کارآمد را در طراحی پرسشنامه به شما بگوییم.
اولین و مهمترین نکته از نکات طراحی پرسشنامه های آنلاین و کاغذی دقیقا همین مورد است. شما نباید از همان ب بسم الله شروع کنید و سوالات خود را بپرسید. این دقیقا اولین اشتباه من بود که روزگارم را سیاه کرد.
شیوه درست به این صورت است که پژوهشگر و محققی که درحال طراحی پرسشنامه است، باید دو صفحه جداگانه به شرکت کننده نمایش دهد. سامانه ساخت و توزیع پرسشنامه آنلاین پرسال این گونه نوشته شده است که می توانید یک صفحه به عنوان توضیحات پرسشنامه در ابتدای پرسشنامه به کاربر نشان دهید و سپس کاربر را به صفحه سوالات هدایت کنید. چنانچه میخواهید با سامانه پرسال آشنا شوید می توانید به مقاله آشنایی با سامانه پرسال مراجعه کنید.
صفحه اول که با نام صفحه اطلاعات شناخته میشود شامل موارد زیر است:
1) سلام و خوش آمد گویی به همراه تشکر از پاسخ دهنده برای شرکت در این پرسشنامه.
2) معرفی پژوهشگر؛ از قبیل نام و نام خانوادگی ، شغل یا مقطع و سطح تحصیلات دانشگاهی.
3) عنوان تحقیق و پژوهش را ذکر کنید.
در واقع بهتر است به شرکت کننده توضیح دهد که این پرسشنامه برای اجرای پژوهش مورد نظر شما طراحی و تنظیم شده است.
4) مدت زمان تقریبی مورد نیاز برای تکمیل پرسشنامه را بر اساس دقیقه به شرکت کننده اعلام کند.
5) محرمانه بودن اطلاعات کاربران در نزد شما.
اعلام کنید که تمام اطلاعات اشخاصی که در این پرسشنامه مشارکت می کنند به صورت محرمانه در نزد شما باقی خواهد ماند. این را به یاد داشته باشید در صورتی که پرسشنامه حاوی اطلاعات محرمانه ای هم نباشد باید این موضوع هم عینا در این صفحه اعلام شود .
همچنین توضیح دهید که تمام تمهیدات در نظر گرفته شده است که اطلاعات و داده های افراد شرکت کننده تحت هیچ شرایطی در اینترنت پخش و افشا نشده و server جمع آوری کننده اطلاعات پرسشنامه یک server امن و مطمئن می باشد.
6) دادن اطلاعات تماس با پرسشگر.
بهتر است که صفحه اول (صفحه اطلاعات) پرسشنامه حاوی مشخصات و اطلاعات دسترسی به شخص پژوهشگر باشد. به عنوان مثال می توان به : نام ، تلفن ، فکس ( در صورت امکان ) ، ایمیل ، وب سایت و سایر اطلاعات ضروری دیگر بنا به صلاح دید پژوهشگر قید شود. به این ترتیب شرکت کنندگان در صورتی که در حین یا قبل و بعد از شرکت در پاسخ دهی و تکمیل پرسشنامه سوالی در ذهنشان به وجود بیاید که لازم باشد با پژوهشگر تماس بگیرند، اینکار به راحتی برایشان مقدور و میسر باشد.
7) دادن هدیه به شرکت کننده برای قدر دانی.
بهتر است که در صفحه اطلاعات پرسشنامه اینترنتی خود یک هدیه کوچک برای شرکت کنندگان در نظر بگیرید. مثلا می توانید اعلام کنید برای جبران دقایقی که در این پرسشنامه برایمان صرف کردید در انتهای کار هدیه ناقابلی مثل کوپن تخفیف خرید اینترنتی از فروشگاه (( ….. )) ، شارژ تلفن همراه و … تقدیم شما خواهد گردید.
نکته: تمام مواردی که تا اینجا مطرح کردیم و قرارشد که در صفحه اول پرسشنامه یعنی صفحه اطلاعات پرسشنامه درج کنیم، باید به نحوی با زرنگی و هنرمندی هرچه بهتر تنظیم کنید. تا در حداقل ترین تعداد جملات تنظیم شود. به این ترتیب کاربر از خواندن این موارد خسته نمی شود. برای درک موضوع به مثال زیر توجه کنید:
مثال: ضمن عرض سلام و تشکر بابت اختصاص وقت گران بهایتان به این پژوهش. بنده هانیه امامی محقق و پژوهشگر این پرسشنامه با موضوع تاثیر صداوسیما بر تربیت فرزندان هستم، که در مقطع دکترای تربیت خانواده مشغول به تحصیل هستم.
چنانچه در سوالی دچار ابهام یا گنگ بودن موضوع شدید، می توانید در واتس آپ به شماره 09123456789 پیام داده، تا سریعا به سوال شما جواب داده شود. لازم به ذکر است نگران پاسخ هایی که به سوالات می دهید نباشید، زیرا تمام پاسخ های شما در نزد ما محرمانه خواهند بود و هیچ استفاده ابزاری از آن نخواهد شد. از شما تقاضا دارم فقط 11 دقیقه از وقتتان را در کمال آرامش و خونسردی به این پرسشنامه اختصاص داده و سوالات را پاسخ دهید.
پیشاپیش از شما کمال تشکر و قدردانی خود را دارم وبه پاس همکاری شما در انتهای پرسشنامه، اکانت یک ماهه فیلیمو را برای شما قرارداده ام.
حال که با بخش اول نکات طراحی پرسشنامه آنلاین آشنا شدید، به سراغ بخش دوم نکات طراحی پرسشنامه می رسیم. در این قسمت می خواهیم به سوالات پرسشنامه بپردازیم.شما نباید هر سوالی که به ذهنتان می رسد، عینا در پرسشنامه به کار ببرید. برای به کاربردن هر سوال در پرسشنامه؛ قواعد و قوانینی وجود دارد که اگر رعایت نکنید، هیچ بهره ای از پرسشنامه خود کسب نخواهید کرد. حال می خواهیم به بررسی و آشنایی با این قوانین بپردازیم.
1) در هنگام طرح سوال سعی کنید به پاسخ های افراد شرکت کننده سمت و جهت ندهید.
از عبارات (( بهتر نیست بگوییم که …. )) ، (( منصفانه نیست بگوییم که … )) در متن سوالات پرسشنامه پرهیز کنید. به کار بردن این عبارات در سوالات پرسشنامه باعث جهت دهی پاسخ های مخاطبان می شود .
2) از به کار بردن عبارت های رایج در یک شغل و صنف خاص و یا عبارت های مصطلح تازه ایجاد شده پرهیز کنید.
از خود اطمینان حاصل کنید که زبان و گفتار شما برای همه افراد با هر سطح سوادی قابل فهم و درک است . این را به خاطر داشته باشید که زبان پرسشنامه ممکن است برای برخی از مخاطبانتان نا آشنا باشد و به آن تسلط نداشته باشند .
3) دو سوال در یک سوال قرار ندهید.
در هرلحظه سعی کنید تنها یک سوال از مخاطب بپرسید. مثلا ((آیا شما از فوتبال و هندبال لذت می برید؟)) را در پرسشنامه هایتان به کار نبرید.
4) از به کار بردن عبارت های منفی به صورت تو درتو پرهیز کنید.
مثلا بهتر است به جای استفاده از سوال ((سیگار کشیدن و استعمال دخانیات در مکان های عمومی نباید قدغن شود؟)) از سوال ((سیگار کشیدن و استعمال دخانیات در مکان های عمومی باید قدغن شود؟)) استفاده کنید.
5) تعصب را به حداقل برسانید.
پاسخ دهندگان در بعضی مواقع به سوالاتی که از آن ها پرسیده می شود، به گونه ای پاسخ می دهند، که در عرف اجتماع قابل قبول و پذیرش باشد. برای مخاطب آسان تر و راحت تر است که قوانین و مقررات اجتماعی را با به کارگیری درست و با ملاحظه سوالات قبول کنند .
مثلا: ((شما چند دفعه به خاطر حفظ آبرویتان دروغ گفته اید؟)) می تواند به این صورت پرسیده شود ((آیا تا به حال آنقدر تحت فشار قرار گرفته اید، که به خاطر حفظ آبرویتان مجبور شوید دروغ بگویید؟)) سپس شما می توانید بپرسید: ((شما چند بار حفظ آبرویتان را به گفتن حقیقت ترجیح داده اید ؟))
6) سوالات سخت وناراحت کننده را به صورت کنترل شده بیان کنید.
برای اینکه مخاطبان را بتوانید به دادن پاسخ به سوالات سخت و ناراحت کننده تشویق و راغب کنید می توانید توضیح دهید که چرا نیاز به دانستن چنین اطلاعاتی دارید.
7) سوالات خود را بر اساس آسان به سخت مرتب کنید.
بهتر است اجازه دهید مخاطب با شما همگام شود و سپس آرام آرام سوالات سخت خود را از آن ها بپرسید. اما اگر در ابتدا سوالات دشوار و دستور العمل های طولانی در مقابل وی قرار دهید ممکن است از ادامه پاسخ دهی منصرف شود
8) گزینه هایی که برای انتخاب به مخاطب می دهید، سعی کنید انحصاری باشد.
برای مثال فرض کنید می خواهید در پرسشنامه خود از مخاطب برای مدت زمان اشتغال به شغل بپرسید. (( شما چند سال به این حرفه و شغل مشغول هستید: 0-5 ، 6-10 ، 11-15 و بالای 15 سال )) را می توانید به جای ((0-5 ، 5-10 ، 10-15 و 15 به بالا )) قرار دهید.
9) صفحه تایید نهایی را گرم و صمیمانه طراحی کنید.
در انتهای کار هنگامی که پاسخ دهنده پرسشنامه را تکمیل کرده و روی تایید نهایی و ارسال می زند ، در آنجا لازم است که پژوهشگر در آن صفحه آخری که پیام موفقیت ارسال پاسخ ها در آن اعلام می شود مجددا از شرکت کننده به گرمی تشکر کرده و نام خود ، شماره تماس وایمیل را در صورت لزوم ذکر کرده و بگوید که اگر در مورد این پرسشنامه سوالی برایتان به وجود آمده می توانید از ایی طریق با ما تماس بگیرید.
همان طور که در این پست دیدید، 2 نکته مهم و طلایی را از نکات طراحی پرسشنامه بررسی کردیم. اولین نکته این بود که از همان آغاز پرسشنامه، نباید مستقیم برای سراغ پرسیدن سوالات. بلکه قبل از رفتن به سراغ طراحی سوالات پرسشنامه، ابتدا باید صفحه اطلاعات پرسشنامه را ایجاد و محتوا گذاری کنیم. اصول این صفحه اطلاعات را در چند پاراگراف بالاتر می توانید مطالعه کنید. بعد از اینکه طراحی این صفحه را به خوبی انجام دادیدحال می رسیم به طراحی سوالات پرسشنامه که قسمت سوالات هم برای خود 9 قاعده و قانون مجزا داشت، که این 9 قاعده را خدمت شما ارائه کردیم.
رعایت این 2 نکته طلایی در طراحی پرسشنامه می تواند در رسیدن شما به هدف مورد نظرتان از طراحی پرسشنامه کمک بسیار خوبی کند. در پایان اگر کسی را می شناسید که قصد دارد به زودی پرسشنامه ای را طراحی کند و به عبارت دیگر تحقیقی را به صورت میدانی انجام دهد، این مقاله را برای او ارسال کنید، تا وی دیگر مجبور به دوباره کاری نشود. همچنین اگر شما نیز در هنگامر طراحی پرسشنامه از قواعد دیگری پیروی می کنید که در اینجا به آن اشاره نکردیم، خوشحال می شویم روش خود را در بخش نظرات همین پست با ما در میان بگذارید تا هم خود ما از نقطه نظرات شما بتوانیم استفاده کنیم و هم سایر خوانندگان سایت ما از نظرات راهبردی شما بتوانند استفاده کنند.
مازیار
2022-07-15 10:10:53بسیار عالی بود. برای من که بار اولم بود کمک زیادی کرد
ahmadi
2022-10-24 12:10:25خواهش می کنم. موفق باشید
موسوی
2022-05-17 15:23:27سلام توضیحات عالی بود .
ahmadi
2022-10-23 10:47:44خواهش می کنم. در خدمت هستیم.
جواد
2022-05-11 11:56:58با سلام و تشکر از راهنمایی های گرانبهایتان.
سلام
2022-03-08 09:46:52سلام،بسیار سپاسگذارم بخاطر توضیحات عالی و بی نظیرتان
ahmadi
2022-10-24 12:15:42سلام. خواهش می کنم. موفق باشید
mr.ahmadabadi
2022-03-11 08:53:09سلام . خواهش میکنم دوست عزیز.